DE APENBROODBOOM

Waarom ik in Het wonderbaarlijke verhaal van de kleine prins iets veranderd heb aan het verhaal van de apenbroodboom:

Op de piepkleine planeet van de kleine prins zijn de zaadjes van de apenbroodboom een groot gevaar. Als hij die zaadjes niet weghaalt, zouden er zomaar apenbroodbomen uit kunnen groeien, en één zo'n boom zou zijn planeetje al kunnen vernietigen.

In het origineel staat: 'Ik wil hier geen zedenpreken houden. Maar het gevaar van van de apenbroodbomen is zo weinig bekend en zo ernstig voor iemand die op een asteroïde zou verdwalen, dat ik voor één keer een uitzondering maak. Dus zeg ik: 'Kinderen, pas op voor de apenbroodboom!'





(illustratie: Mark Janssen)

Maar de apenbroodboom kan dan gevaarlijk zijn voor een piepkleine planeet, geldt dat ook voor de aarde, en moest ik kinderen daar dus voor waarschuwen? Moest ik de zedenpreek van de vliegenier overnemen, of moest ik er voor de kinderen van nu een logische oplossing voor vinden? Het verhaal van de kleine prins gaat namelijk júíst over elkaar zien, zorg dragen voor elkaar, voor dieren, bloemen en je planeet; de kleine prins komt in het verhaal een aantal keren terug op het feit dat hij goed voor zijn planeetje zorgt. Die boodschap zit helemaal in het originele verhaal verweven.

Om het verhaal voor kinderen van nu toegankelijk én logisch te maken, ging ik dus op zoek naar informatie over de apenbroodboom en wat blijkt: het is bijzonder slecht gesteld met deze boomsoort, en dat terwijl de boom een geschenk uit de hemel wordt genoemd:

Zijn bijnaam is ‘boom des levens’ en er zijn exemplaren van 3000 jaar oud gevonden. De boom levert voeding, water, kleding, snoep, materiaal om daken te dekken, kleefstof, materiaal voor sieraden en medicijnen. Het hout van de stam is niet geschikt als brandstof omdat hij te vochtig is. Maar de vezelige bast onder de buitenste schors wordt gebruikt om touw van te maken voor netten, matten, weefsel, hoeden, kano, bladen, kisten, manden en papier. De jonge loten en bladeren worden gekookt en als groente gegeten. Zij bevatten suiker en vitamine C. In Noord-Afrika maalt men de bladeren fijn en voegt ze dan als smaakmaker toe aan couscous. 

Van geroosterde zaden kun je koffie maken. Het vlezige deel van de zaden is grondstof voor bier en olie. vruchten met zaden. Het witte, licht zure vruchtvlees en de zaden zijn rijk aan vitamine C, B, calcium en citroen- en wijnsteenzuur. Je kunt ze ook gebruiken om deeg te laten rijzen. Soms maakt men van het vruchtvlees een drankje dat naar citroen smaakt, wat hem de naam ‘citroenboom’ heeft opgeleverd.

De vruchtschil wordt gebruikt als dobber bij het vissen, om water te putten, als soepkom, en om rattenvallen van te maken. Vruchtvlees dat verbrand wordt, werkt als insectenverjager. Vruchtvlees vermengd en bewerkt met melk wordt yoghurt. De rode zaden worden op straat als snoep verkocht. Zij smaken een beetje zuur. Daarnaast hebben de zaden een hoog eiwit- en vetgehalte, en worden met gierst samen tot voedzame gerechten verwerkt.

Tot slot is de apenbroodboom de huisapotheek van het dorp. Van bijna alle delen van de boom wordt medicijn gemaakt, tegen ontstekingen, tandpijn, griep, astma, nierkwalen, ter bevordering van de bloedsomloop, noem maar op.

En dan zou ik in mijn hertaling kinderen moeten waarschuwen tegen deze boomsoort, die ook nog eens in gevaar is? Mooi niet!

Wat Saint-Exupéry waarschijnlijk heeft bedoeld met die apenbroodboom, is dat je moet uitkijken voor ongebreidelde groei (hoe actueel is dit verhaal dus eigenlijk) en voor krachten die 'je planeet kunnen overnemen'. Maar waarschuwen voor een boom die zoveel te bieden heeft en waar we juist goed voor zouden moeten zorgen, leek me niet erg logisch. Sterker nog, dat voelde voor mij compleet verkeerd. Vandaar dus mijn keuze om er een andere draai aan te geven. Ik heb er dus van gemaakt:

"De kleine prins heeft me trouwens gezegd dat ik jullie moest waarschuwen voor apenbroodbomen. Maar dat doe ik niet. Een apenbroodboom kan voor een piepklein planeetje dan wel gevaarlijk zijn, voor de planeet aarde kan hij geen kwaad. Sterker nog, op de aarde zijn ze juist heel belangrijk. Ik heb me laten vertellen dat het op dit moment zelfs helemaal niet goed gaat met de apenbroodbomen. Misschien hebben de mensen niet goed genoeg voor ze gezorgd… Want dat is natuurlijk wat de kleine prins ermee bedoelde: dat we elke dag heel goed voor de aarde moeten zorgen en haar moeten beschermen tegen gevaar, omdat ze anders stuk kan gaan. Daar zit wat in, vind je niet?"

Eén zedenpreekje, precies zoals in het origineel, maar dan net anders ;)